Oud en Nieuw, ook wel bekend als de viering van het oude jaar en de komst van het nieuwe jaar, is een tijd waarin mensen wereldwijd samenkomen om te feesten en tradities na te leven. In dit artikel geven we inzicht in Oud en Nieuw tradities in Nederland, Europa en wereldwijd. We zullen ingaan op de oorsprong van deze tradities, hoe ze worden gevierd en wat ze betekenen voor de mensen die eraan deelnemen. Dit is alles wat je moet weten over de tradities op oudjaarsdag én Nieuwjaarsdag!
Oud en Nieuw tradities in Nederland
Vuurwerk
Vuurwerk is een belangrijk onderdeel van de Nederlandse Oud en Nieuw viering. De traditie van vuurwerk ontstond in China, maar kwam via handelsroutes uiteindelijk in Europa terecht. In Nederland wordt vuurwerk ook al langer afgestoken tijdens Oud en Nieuw. Consumentenvuurwerk kwam echter pas in de 19e eeuw.
Huidige praktijken en regelgeving
Tegenwoordig steken Nederlanders massaal vuurwerk af om middernacht op 31 december om het nieuwe jaar in te luiden. Er zijn echter wel regels omtrent het afsteken van vuurwerk, zoals specifieke tijden waarop dit is toegestaan en bepaalde soorten vuurwerk die verboden zijn. Ook worden er steeds vaker vuurwerkvrije zones ingesteld om overlast en ongelukken te beperken.
Oliebollen en appelflappen
Herkomst
Oliebollen en appelflappen zijn typisch Nederlandse lekkernijen die traditioneel worden gegeten tijdens Oud en Nieuw. De oorsprong van de oliebol gaat ver terug, mogelijk zelfs tot de Romeinse tijd. Appelflappen, daarentegen, zijn ontstaan in de middeleeuwen en werden gemaakt van appels en deeg.
Recept en bereidingswijze
Oliebollen worden gemaakt van een gistdeeg met rozijnen en worden gefrituurd in hete olie. Appelflappen worden gemaakt door stukjes appel te mengen met kaneel en suiker, vervolgens te omhullen met bladerdeeg en tot slot te bakken in de oven. Beide lekkernijen worden vaak bestrooid met poedersuiker voor een zoete afwerking. Dat wordt genieten!
Carbidschieten
Geschiedenis en oorsprong
Carbidschieten is een traditionele Nederlandse activiteit die vooral in landelijke gebieden plaatsvindt tijdens Oud en Nieuw. Waar de oorsprong van carbidschieten ligt, is niet zo goed bekend. Misschien stamt het al uit de Germaanse tijd waarbij het gebruikt werd tijdens joelfeesten. Het meer moderne carbidschieten zoals we dat vandaag de dag kennen, lijkt in de twintigste eeuw gestart te zijn en werd gedaan bij jaarwisselingen, bij huwelijken en bij andere feesten.
Hoe het werkt en waar het plaatsvindt
Carbidschieten houdt in dat een melkbus met een mengsel van calciumcarbide en water wordt gevuld, waardoor een explosief gas ontstaat. Door dit gas te ontsteken, wordt de deksel of bal van de melkbus met een harde knal weggeschoten. Carbidschieten vindt voornamelijk plaats in de noordelijke provincies van Nederland en is een populaire manier om het oude jaar af te sluiten en het nieuwe jaar te verwelkomen. Op oudjaarsdag wordt dit dan ook bijna de hele dag gedaan.
Nieuwjaarsduik
Geschiedenis en oorsprong
De Nieuwjaarsduik is een Nederlandse traditie waarbij mensen op 1 januari massaal de koude zee of een meer induiken. De eerste officiële Nieuwjaarsduik vond plaats in 1960 in Zandvoort, georganiseerd door een zwemclub. Sindsdien is het evenement uitgegroeid tot een nationale traditie. Onder meer Scheveningen, Egmond aan Zee en Zandvoort zijn populaire plekken voor de nieuwjaarsduik.
Huidige evenementen en deelnemers
De bekendste Nieuwjaarsduik vindt plaats in Scheveningen, maar inmiddels worden er op tal van locaties in Nederland Nieuwjaarsduiken georganiseerd. Deelnemers dragen vaak een oranje muts van Unox en soms zelfs verkleedkleding. Na de duik warmen ze zich op met erwtensoep en warme chocolademelk.
Televisieprogramma’s en nieuwjaarsconcerten
Populaire televisieprogramma’s tijdens Oud en Nieuw
Tijdens Oud en Nieuw worden er op de Nederlandse televisie speciale programma’s uitgezonden. Populaire shows zijn onder andere de oudejaarsconference, waarin een cabaretier op humoristische wijze terugblikt op het afgelopen jaar, en de Nationale Nieuwjaarsnacht, waarin de overgang naar het nieuwe jaar live wordt uitgezonden vanaf feestlocaties in Nederland. Ook krijgen onder meer Ik Hou van Holland en The Masked Singer jaarlijks speciale afleveringen voor tijdens Oud en Nieuw.
Het Nieuwjaarsconcert in Nederland
Het Nieuwjaarsconcert is een muzikale traditie in Nederland, waarbij orkesten op 1 januari speciale concerten geven. Het bekendste Nieuwjaarsconcert is dat van het Koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam, waar klassieke muziek en populaire melodieën ten gehore worden gebracht.
De Oudejaarsloterij
De Oudejaarsloterij is een populaire jaarlijkse traditie in veel landen, waaronder in Nederland. Het is een speciale loterij die op de laatste dag van het jaar wordt gehouden, waarbij mensen de kans krijgen om grote geldprijzen te winnen en het nieuwe jaar met een financiële meevaller te beginnen. De uitslag wordt vervolgens middernacht bekendgemaakt.
De Oudejaarsconference
De Oudejaarsconference is een Nederlandse traditie waarbij een cabaretier of komiek een eindejaarsshow opvoert op oudejaarsavond. Deze traditie zoals we die tegenwoordig kennen begon in de jaren 50 en is sindsdien een vast onderdeel van de Oud en Nieuw vieringen in Nederland. De Oudejaarsconference is een humoristische terugblik op het afgelopen jaar, waarbij de cabaretier belangrijke gebeurtenissen, politieke kwesties en sociale trends op een komische en soms satirische manier bespreekt. De laatste jaren werd de conference onder meer gedaan door Claudia de Breij, Guido Weijers en Youp van ’t Hek.
Spelletjes
Spelletjes spelen tijdens Oud en Nieuw is een universele traditie die teruggaat tot de oudheid. In veel culturen geloofde men dat het spelen van spelletjes tijdens deze overgangsperiode geluk en voorspoed zou brengen in het nieuwe jaar. En laten we eerlijk zijn: Het is nog gezellig ook!
Viering en betekenis van de traditie
Tijdens Oud en Nieuw komen vrienden en familie samen om gezelschapsspellen en kaartspellen te spelen. Dit creëert een ontspannen en gezellige sfeer waarin mensen samen tijd doorbrengen en genieten van elkaars gezelschap. Het spelen van spelletjes tijdens Oud en Nieuw is een manier om de banden met dierbaren te versterken en het nieuwe jaar te beginnen met een gevoel van verbondenheid en saamhorigheid.
Oud en Nieuw tradities in Europa
Spanje: Las doce uvas de la suerte (Twaalf druiven)
Geschiedenis en oorsprong
In Spanje is het een traditie om tijdens de overgang van het oude naar het nieuwe jaar twaalf druiven te eten. Deze traditie, Las doce uvas de la suerte, zou zijn ontstaan in de late 19e eeuw als manier om een overvloedige druivenoogst op te maken.
Hoe de traditie wordt gevierd
Op oudejaarsavond verzamelen Spanjaarden zich op pleinen of bij de televisie om de klok te horen slaan. Bij elke klokslag eten ze één druif, wat geluk zou brengen voor het komende jaar. Het is de bedoeling om alle twaalf druiven te eten voordat de laatste klokslag heeft geklonken.
Schotland: Hogmanay en first-footing
Geschiedenis en oorsprong
Hogmanay is de Schotse viering van Oud en Nieuw. De oorsprong van deze feestdag gaat terug tot de tijd van de Vikingen en de viering van het winterzonnewende. First-footing is een traditioneel onderdeel van Hogmanay, waarbij men elkaar bezoekt net na middernacht om het nieuwe jaar te beginnen met een warm welkom.
Viering en gebruiken
Tijdens Hogmanay vinden er in heel Schotland feesten, optochten en vuurwerkshows plaats. Bij het first-footing brengen mensen geschenken mee, zoals steenkool of hout voor warmte, whisky voor goede gezondheid en iets eetbaars voor in het nieuwe jaar. Men gelooft dat de eerste persoon die over de drempel stapt, invloed heeft op het geluk van het huishouden voor het komende jaar.
Griekenland: Vasilopita en St. Basil’s Day
Geschiedenis en oorsprong
In Griekenland wordt Oud en Nieuw gevierd met de traditie van Vasilopita, een speciale cake die wordt gebakken ter ere van St. Basil, wiens feestdag op 1 januari valt. De traditie gaat terug naar de viering van de heilige Basilius in de 4e eeuw na Christus.
Viering en betekenis van de tradities
De Vasilopita-cake wordt op oudejaarsavond gebakken en op Nieuwjaarsdag aangesneden. Een munt wordt in de cake verborgen en degene die het stuk met de munt erin vindt, wordt gezegend met geluk en voorspoed voor het komende jaar. Naast het eten van Vasilopita, worden er in Griekenland ook feesten en vuurwerkshows georganiseerd om het nieuwe jaar te verwelkomen.
Duitsland: Bleigießen en Feuerzangenbowle
Geschiedenis en oorsprong
In Duitsland zijn Bleigießen en Feuerzangenbowle populaire Oud en Nieuw tradities. Bleigießen is een vorm van waarzeggerij met gesmolten lood, terwijl Feuerzangenbowle een spectaculaire drank is die wordt geserveerd tijdens feesten.
Hoe deze tradities worden gevierd
Bij Bleigießen smelten mensen een klein stukje lood boven een vlam en gieten het vervolgens in koud water. De vorm die het lood aanneemt, wordt geïnterpreteerd als een voorspelling voor het komende jaar. Feuerzangenbowle is een warme, alcoholische drank op basis van glühwein, rum en suiker. De suiker wordt in de vorm van een kegel boven de drank geplaatst en in brand gestoken, waardoor het karameliseert en in de drank druppelt.
Italië: La Festa di San Silvestro
Geschiedenis en oorsprong
La Festa di San Silvestro is de Italiaanse viering van Oud en Nieuw, vernoemd naar paus Silvester I, wiens feestdag op 31 december valt. De viering van San Silvestro gaat terug tot de tijd van het Romeinse Rijk.
Typische gebruiken en gerechten
Italianen vieren La Festa di San Silvestro met feesten, vuurwerk en speciale gerechten. Een traditioneel gerecht dat tijdens deze viering wordt gegeten, is ‘lenticchie con cotechino’ – linzen met gekookte worst. Linzen symboliseren rijkdom en voorspoed, omdat hun ronde vorm doet denken aan munten. Andere tradities zijn het dragen van rode lingerie voor geluk en het gooien van oude voorwerpen uit het raam om het oude jaar achter zich te laten.
Wereldwijde Oud en Nieuw tradities
Verenigde Staten: Times Square Ball Drop
Geschiedenis en oorsprong
De Times Square Ball Drop in New York City is een van de bekendste Oud en Nieuw vieringen ter wereld. Deze traditie begon in 1907, toen een verlichte bal voor het eerst werd neergelaten om het nieuwe jaar in te luiden.
Viering en betekenis van de traditie
Miljoenen mensen verzamelen zich op Times Square om de bal te zien dalen en het aftellen naar het nieuwe jaar mee te maken. Naast de bal zelf zijn er live optredens, confetti en een indrukwekkend vuurwerk. Deze viering wordt ook op televisie uitgezonden en door miljoenen kijkers over de hele wereld bekeken.
Foto via: William Warby
Japan: Joya no Kane en Hatsumode
Geschiedenis en oorsprong
Joya no Kane en Hatsumode zijn Japanse Oud en Nieuw tradities die hun oorsprong vinden in het boeddhisme en shintoïsme. Joya no Kane is het luiden van tempelklokken 108 keer op oudejaarsavond, terwijl Hatsumode het eerste tempel- of schrijnbezoek van het jaar is.
Viering en betekenis van de tradities
Joya no Kane wordt gevierd in boeddhistische tempels, waar de klokken worden geluid om menselijke verlangens en zonden uit het oude jaar weg te nemen. Hatsumode vindt plaats op Nieuwjaarsdag, waarbij mensen naar tempels en schrijnen gaan om te bidden voor een gelukkig en gezond nieuw jaar. Tijdens deze bezoeken kopen mensen ook geluksamuletten en laten ze hun oude amuletten achter om te verbranden.
Brazilië: Réveillon en Iemanjá
Geschiedenis en oorsprong
Réveillon is de Braziliaanse Oud en Nieuw viering, die sterk wordt beïnvloed door de Portugese en Afrikaanse culturen. Iemanjá is een belangrijk element van Réveillon en is een religieus ritueel ter ere van de godin van de zee.
Viering en betekenis van de tradities
Tijdens Réveillon komen mensen bijeen op stranden en pleinen om te feesten, naar muziek te luisteren en vuurwerk af te steken. Iemanjá wordt gevierd door het aanbieden van geschenken aan de zee, zoals bloemen en kleine bootjes met kaarsen met gelukswensen. Het dragen van witte, zilveren en blauwe kleding hoort ook bij de viering van Iemanjá.
Australië: Sydney Harbour Bridge Fireworks
Geschiedenis en oorsprong
De Sydney Harbour Bridge Fireworks zijn een iconische Oud en Nieuw viering in Australië, die jaarlijks duizenden bezoekers trekt. Het evenement begon in 1976 en is sindsdien uitgegroeid tot een van de grootste vuurwerkshows ter wereld.
Viering en betekenis van de traditie
De vuurwerkshow vindt plaats boven de Sydney Harbour Bridge en het omliggende gebied, met een spectaculair licht- en geluidsspektakel. Mensen verzamelen zich langs de kustlijn en op boten om het vuurwerk te bekijken. Naast het vuurwerk zijn er ook live optredens, straatfeesten en gezinsvriendelijke evenementen in de stad. De viering wordt ook op televisie uitgezonden en door miljoenen kijkers wereldwijd bekeken.
Rusland: Ded Moroz en Snegurochka
Geschiedenis en oorsprong
Ded Moroz, of Grootvadertje Vorst, en zijn kleindochter Snegurochka zijn belangrijke figuren tijdens de Russische Oud en Nieuw viering. Ded Moroz is vergelijkbaar met de westerse Kerstman tijdens Kerstmis en zijn oorsprong gaat terug tot Slavische folklore en voorchristelijke tradities.
Viering en betekenis van de tradities
Tijdens de Oud en Nieuw vieringen in Rusland brengen Ded Moroz en Snegurochka geschenken aan kinderen en nemen ze deel aan feestelijke optochten en evenementen. Mensen vieren Oud en Nieuw met feesten, vuurwerk en het kijken naar de presidentiële nieuwjaarstoespraak. Een andere traditie is om een wens te doen tijdens de laatste twaalf seconden van het oude jaar, terwijl men een glas champagne vasthoudt en het aftellen in volle gang is.
Unieke en opmerkelijke Oud en Nieuw tradities
Ecuador: Año Viejo poppen
Geschiedenis en oorsprong
De Año Viejo (Oude Jaar) poppen zijn een unieke Oud en Nieuw traditie in Ecuador. Deze traditie vindt zijn oorsprong in de inheemse Andes-culturen en is geëvolueerd om het oude jaar symbolisch af te sluiten en het nieuwe jaar te verwelkomen.
Viering en betekenis van de traditie
Mensen maken poppen van papier-maché, doeken en oude kleding, die personages uit de populaire cultuur, politici of andere bekende figuren kunnen vertegenwoordigen. Op oudejaarsavond worden deze poppen in brand gestoken. Hiermee wordt het afgelopen jaar afgesloten en kun je met een schone lei aan het nieuwe jaar beginnen.
Denemarken: Smashing plates
Geschiedenis en oorsprong
In Denemarken moet je niet gek opkijken als je tijdens Oud en Nieuw borden hoort breken. Het is een traditie om borden kapot te smijten bij de deur van je buren en vrienden om het nieuwe jaar te vieren.
Viering en betekenis van de traditie
Op oudejaarsavond verzamelen vrienden en familie hun oude borden en gooien ze deze tegen de voordeur van hun vrienden en geliefden. Hoe groter de stapel gebroken borden voor de deur, hoe meer geluk en voorspoed men in het nieuwe jaar zal hebben.
Zuid-Afrika: Kaapse Klopse
Geschiedenis en oorsprong
De Kaapse Klopse is een unieke Oud en Nieuw viering in Kaapstad, Zuid-Afrika. De traditie vindt zijn oorsprong in de 19e eeuw, toen slaven op 2 januari een vrije dag kregen om te vieren met hun familie en vrienden.
Viering en betekenis van de traditie
De Kaapse Klopse is een kleurrijk straatfestival waarbij deelnemers in felle kostuums dansen, zingen en muziek maken. Het festival begint op 2 januari en duurt de hele maand, waarbij verschillende teams (klopse) strijden in zang- en danswedstrijden.
Veranderingen en trends in Oud en Nieuw tradities
Invloed van technologie op vieringen
Technologie heeft een grote invloed op de manier waarop we Oud en Nieuw vieren. Live streaming en sociale media stellen mensen in staat om de festiviteiten van over de hele wereld te volgen en te delen met vrienden en familie, zelfs als ze niet fysiek aanwezig kunnen zijn. Daarmee is een leuke manier gecreëerd om te genieten van Oud en Nieuw in een ander land, terwijl je stiekem gewoon thuis zit.
Milieuoverwegingen en duurzame alternatieven
Er is een groeiend bewustzijn van de impact van Oud en Nieuw vieringen op het milieu, met name door het gebruik van vuurwerk. Dit heeft geleid tot een toename van duurzame alternatieven, zoals milieuvriendelijk vuurwerk, lichtshows en drone-displays. Steeds meer steden kiezen ervoor om hun traditionele vuurwerkshows te vervangen door deze duurzamere opties.
